Witam wszystkich. Nazywam się Roman Astafiev, jestem menedżerem produktu w firmie Skylum oraz trenerem egzystencjalnym i konsultantem dla liderów i zespołów. Wiosną omówiliśmy temat, który dogłębnie badam i praktykuję – przywództwo, zarządzanie i ich wpływ na rozwój produktu – z Orestem Dmytrasevych, Andriyem Mandriką i Dmytro Kanevsky w ramach transmisji audio DOU.

W tym artykule znajdziecie podsumowanie i przemyślenia z naszego streamu, podczas którego dyskutowaliśmy o tym, na czym polega przywództwo w zarządzaniu produktem i czy menedżer produktu powinien być liderem zespołu. Podzieliliśmy się naszymi przemyśleniami na temat tego, jak rozwijać umiejętności przywódcze, unikać wypalenia zawodowego na drodze do przywództwa oraz jakie umiejętności miękkie są najważniejsze dla odnoszącego sukcesy menedżera produktu.

Materiał ten będzie pomocny dla menedżerów produktu na różnych poziomach, którzy chcą rozwijać swój potencjał przywódczy, liderów zespołów pracujących z produktami oraz wszystkich zainteresowanych równowagą między kompetencjami technicznymi a umiejętnościami przywódczymi we współczesnym rozwoju produktów.

Jak wygląda przywództwo w zarządzaniu produktem i czy sam menedżer produktu powinien być liderem?

Zarządzanie produktem to bez wątpienia rola przywódcza. Osoby zarządzające produktem są centralnym punktem kontaktowym dla różnych interesariuszy, w tym firmy, zespołu i użytkowników. Mogą one wpływać na innych, inspirować ich i przewodzić im, tworzyć niezbędne środowisko dla produktu oraz brać odpowiedzialność za osiągnięcie określonych celów i wskaźników. Jest to szczególnie ważne w zarządzaniu produktem, gdzie większość wyzwań wymaga stałej współpracy z wieloma osobami i zespołami, ponieważ nie można ich rozwiązać samodzielnie. Wszystkie te działania odzwierciedlają kluczowe kompetencje skutecznego zarządzania produktem i przywództwa.

Przywództwo wymaga głębokiej autorefleksji, która obejmuje świadomość własnych stanów wewnętrznych, lęków i wartości, a także zrozumienie emocji i perspektyw innych osób. Jest to wymiar egzystencjalny, ponieważ sposób postrzegania świata ma wpływ zarówno na produkt, jak i na ludzi. Niestety, wymiar ten jest często pomijany, a ludzie zaczynają o nim myśleć dopiero wtedy, gdy osiągną wysokie stanowiska lub doświadczą osobistego kryzysu.

Ważne jest, aby zrozumieć, że produkty funkcjonują w środowisku pełnym niepewności. Niepewność ta wynika z różnych źródeł, w tym z rynku, użytkowników, a nawet z samej firmy. Często brakuje jasnych odpowiedzi, planów lub gwarancji. Priorytety mogą ulec zmianie, do organizacji mogą dołączyć nowi liderzy, a na rynku i na świecie mogą pojawić się zewnętrzne kryzysy. Zmiany te stanowią wyzwanie dla kadry zarządzającej i mogą prowadzić do znacznego niepokoju wewnętrznego, z którym menedżerowie produktu często muszą radzić sobie samodzielnie.

Wielu menedżerów produktu dąży do rozwoju swojej kariery, aby uzyskać większą kontrolę i pewność siebie, ale napotyka frustrujący paradoks: im wyższa pozycja, tym większa niepewność i odpowiedzialność za czynniki, których nie można kontrolować. Jest to normalne doświadczenie, ale ważne jest, aby zdawać sobie z tego sprawę z wyprzedzeniem i stworzyć przestrzeń do radzenia sobie z niepokojem. Ignorowanie tego może wpłynąć zarówno na jakość podejmowanych decyzji, jak i na zdrowie psychiczne i fizyczne. Dlatego szkolenia z zakresu przywództwa powinny koncentrować się nie tylko na osiąganiu wyników, ale także na pomaganiu osobom w utrzymaniu samoświadomości w sytuacjach stresowych.

Przywództwo produktowe wymaga połączenia wpływu, wewnętrznej siły, umiejętności inspirowania, tworzenia sprzyjającego środowiska i osiągania celów, a także utrzymywania więzi z samym sobą i innymi.

Czy menedżer produktu może być skuteczny bez umiejętności przywódczych?

Takich menedżerów produktu można rzeczywiście spotkać w różnych organizacjach, a liczne przykłady ich roli można zaobserwować na rynku. Może to wynikać z faktu, że organizacja oczekuje od nich wyłącznie realizacji zadań operacyjnych, takich jak utrzymywanie rejestru zadań, sporządzanie dokumentacji, przeprowadzanie analiz i przekazywanie wymagań zespołowi. Mogą zdarzyć się przypadki, w których osoba wygodna dla kierownictwazostanie wyznaczona do wykonywania wszystkich zadań i będzie gotowa do mikrozarządzania. W takim przypadku menedżer produktu pełni rolę pośrednika między biznesem a działem rozwoju. Jeśli jednak jest on prawdziwym liderem, nie będzie to dla niego wystarczające, ponieważ produkty wymagają więcej niż inne zadania. Jak zauważył Andriy Mandrika:

Menedżer, któremu nie pozwala się kierować, będzie szukał roli gdzie indziej, gdzie będzie mógł wywrzeć wpływ.

Mogą zdarzyć się sytuacje, w których menedżer produktu nie musi przejmować przywództwa. Często ma to miejsce na rynkach globalnych oraz w dużych firmach lub korporacjach, gdzie rola ta sprowadza się do funkcji specjalisty indywidualnego, z dużo mniejszą władzą, prawami i zasobami. W realiach ukraińskich lub w start-upach istnieje większa swoboda i więcej możliwości.

Firma nie zawsze oczekuje, że menedżer produktu przejmie inicjatywę. Dmytro zauważył, że w niektórych zespołach liderem może być dyrektor ds. technologii, kierownik ds. projektowania lub inny członek zespołu. Ponadto Andriy Mandrika podkreślił interesującą kwestię: menedżer produktu często pełni rolę nieformalnego lidera Ta rola może być dość złożona, ponieważ jesteś postrzegany jako lider, ale nie jesteś menedżerem; nie zarządzasz programistami ani projektantami. Są jednak sytuacje, w których nie jesteś ich menedżerem, ale oni nadal cię słuchają.

A co z wypaleniem zawodowym? Czy przywództwo ma negatywny wpływ na menedżera produktu?

Innym powodem, dla którego dana osoba może nie wykazywać umiejętności przywódczych, jest przytłoczenie licznymi obowiązkami, które na niej spoczywają. W rezultacie menedżerowie mogą podejść do niej i powiedzieć: „Nie jesteś zmotywowany”. Jednak menedżer produktu może być po prostu wyczerpany. Niezbędne jest znalezienie równowagi między prawami a władzą w swojej roli. Menedżer lub coach, być może przy wsparciu mentorów, może pomóc w osiągnięciu tej równowagi. Problem niekoniecznie leży w zdolnościach przywódczych danej osoby; może to być po prostu kwestia dostosowania ogólnego środowiska lub „temperatury”.

Istnieją różne poziomy wypalenia zawodowego. Na początku wystarczy weekend, aby dojść do siebie, ale następnym razem trzeba wziąć tydzień lub dwa wolnego. Wtedy dochodzi do wniosku, że jest tak wyczerpany, że krótkie wakacje nie wystarczą. Coś musi się zmienić. Być może trzeba będzie zrobić sobie sześciomiesięczną, a nawet roczną przerwę. Ignorowanie tej sytuacji może prowadzić do poważnych problemów zdrowotnych i przerażającej rekonwalescencji.

Być może ta osoba jest świetnym liderem, posiadającym zarówno twarde, jak i miękkie umiejętności, ale podczas rozmowy kwalifikacyjnej wydaje się być w połowie wypaleniem zawodowym. I nie może wyglądać na super zmotywowaną. Musisz zaakceptować, że tak się może zdarzyć. Niestety, to wymaga czasu i nie powinieneś być dla siebie zbyt surowy. Lepiej jest poszukać pomocy terapeuty lub skonsultować się z mentorem lub przełożonym, aby dowiedzieć się, jak skutecznie sobie z tym radzić. Zwłaszcza jeśli osoba jest wypalona. Jeśli potrzebujesz szybkiego wsparcia finansowego, rozważ zainwestowanie w profesjonalistę, który udzieli Ci wskazówek. Osoba, która pomoże Ci spojrzeć w lustro i poradzić sobie z Twoją sytuacją, może być bardzo pomocna.

Ważne jest również zrozumienie, że wypalenie zawodowe lidera jest również niezbędnym elementem głębszej samoświadomości i rozwoju. Często to właśnie w momentach kryzysu i wyczerpania zaczynamy naprawdę rozumieć nasze ograniczenia, wartości i prawdziwe potrzeby. Wszyscy liderzy przechodzą przez więcej niż jeden etap wypalenia zawodowego, z którego wychodzą z głębszą świadomością i jaśniejszym zrozumieniem swoich ograniczeń i autentycznych wartości. Dlatego wypalenie zawodowe nie powinno być postrzegane wyłącznie jako porażka.

Czy przywództwa można się nauczyć? Jeśli jesteś menedżerem produktu, jak możesz rozwinąć te umiejętności?

Wszyscy zgodziliśmy się, że zarządzania można się nauczyć i że należy to robić. Nie należy jednak oczekiwać, że proces ten przebiegnie szybko. Chociaż zasady zarządzania można poznać z książek, przywództwo wymaga poszukiwań. Rozwija się ono w odpowiedzi na różne zespoły, środowiska, doświadczenia i kryzysy.

Dmytro zwrócił uwagę na kolejny istotny aspekt środowiska:

Firma musi stwarzać możliwości rozwoju i doskonalenia się. Jeśli chcesz się rozwijać, musisz mieć wsparcie.

Bez sprzyjającego środowiska nawet produkt o dużym potencjale może nie być innowacyjny, a często po pierwszym błędzie rezygnuje się z niego z powodu braku informacji zwrotnej lub wsparcia. Polegamy na innych, aby potwierdzić naszą tożsamość; odgrywają oni kluczową rolę w kształtowaniu tego, kim jesteśmy.

Jednak nawet pomimo wyzwań wewnątrz organizacji może pojawić się lider. Nawet bez sprzyjającego środowiska sam je stworzy.

Podsumowałbym to kilkoma praktycznymi radami:

• Obserwuj. Szukaj liderów w swoim otoczeniu, niezależnie od ich roli. Kto Cię inspiruje? Kto tworzy środowisko, w którym inni mogą się rozwijać?
• Podejmuj inicjatywę tam, gdzie jest to bezpieczne. Małe projekty, prowadzenie spotkań lub inicjatywy wewnętrzne stanowią cenne szkolenie z zakresu przywództwa.
• Ucz się nieustannie. Książki Marty'ego Kagana „Empowered” i „Inspired” są doskonałe do zrozumienia przywództwa produktowego. Prace Petera Druckera pomagają zrozumieć szerszy kontekst, a spostrzeżenia Erica Berne'a rzucają światło na własne zachowania, role i wzorce psychologiczne.
• Dynamika organizacyjna i antropologia. Książka Susan Cain „The Power of Introverts” pomoże Ci zrozumieć, że nie tylko ekstrawertycy mogą być liderami. „How to Manage a Corporate Tribe” i „The Leader and the Tribe” dotyczą kultury organizacyjnej.
• Pozwól sobie na popełnianie błędów. Przywództwo wiąże się z procesem prób i błędów, a także konfliktami – czasami nawet wewnętrznymi. Ważne jest, aby nie unikać bólu, ale wyciągać z niego wnioski. Książka Rollo Maya „Odwaga tworzenia” może być cennym źródłem informacji dla zespołów zajmujących się rozwojem produktów i kreatywnych

Szukaj informacji zwrotnych. Trener, mentor, a nawet zaufany współpracownik mogą stać się lustrem, w którym zobaczysz swoje postępy lub słabe punkty.

Co dokładnie powinieneś rozwijać w sobie?

Każdy z nas podzielił się swoimi trzema najważniejszymi umiejętnościami miękkimi, omawiając ich znaczenie i sposób, w jaki przejawiają się one w praktyce.

Andriy Mandrika:

• Skuteczne zarządzanie oczekiwaniami interesariuszy i umiejętność zadawania właściwych pytań. Po pierwsze, należy zidentyfikować interesariuszy i zrozumieć ich oczekiwania. Przydatną metodą jest stworzenie macierzy interesariuszy, klasycznego narzędzia zarządzania projektami, które pomaga wyjaśnić, czego oczekuje od Ciebie każdy interesariusz i co musisz mu zapewnić w zamian.
• Umiejętność przekazywania informacji zwrotnej przełożonemu. Może to być dość trudne i często powodować zamieszanie. W rzeczywistości ta trudność jest jedną z najczęstszych przyczyn odejścia pracowników z firmy. Mogą oni czuć, że nie spełniają oczekiwań przełożonego i są niezadowoleni z jego postawy. Co więc zazwyczaj robimy, gdy nie podoba nam się coś, co robi nasz szef? Zwykle milczymy. Jednak odwaga i wystarczająco dobre relacje, aby powiedzieć szefowi, że coś jest nie tak i zasugerować inne rozwiązanie, są oznaką silnego przywództwa.
• Umiejętność słuchania. Nawet jeśli nie jesteś formalnym menedżerem, umiejętność słuchania i rozumienia kontekstu zespołu ma kluczowe znaczenie. Rozpoznawanie nastroju zespołu i świadomość jego zainteresowań poza pracą sprzyja bardziej humanitarnemu podejściu. Chociaż nadal może istnieć pewien poziom hierarchii, zrozumienie to pomaga budować pozytywne relacje między członkami zespołu. Ostatecznie przywództwo polega na budowaniu relacji z ludźmi.

Roman Astafiev:

• Umiejętność słuchania i słyszenia. Zgadzam się z tym. Ta umiejętność pomaga zarządzać oczekiwaniami i uwzględniać perspektywy interesariuszy, członków zespołu i partnerów.
• Komunikacja i prezentacja. Umiejętności te często stanowią istotny problem dla menedżerów produktu. produkt może być innowacyjny i technicznie zaawansowany, ale bez umiejętności skutecznego komunikowania się i prezentowania go, jego potencjał może zostać przeoczony. Umiejętności te mają kluczowe znaczenie dla ugruntowania swojej pozycji jako lidera – osoby, która potrafi skutecznie przekazywać pomysły i sprzedawać wizję zarówno teraźniejszości, jak i przyszłości. Chodzi również o rozwój wykraczający poza rolę i wymagania związane z produktem. Jako lider musisz również wyobrażać sobie przyszłość – rozumieć, czego będą wymagać jutrzejsze produkty i użytkownicy, aby osiągnąć pożądane wyniki.
• Zrozumienie dynamiki wewnątrz organizacji. Możesz słuchać i słyszeć, co mówią ludzie, ale ważne jest, aby zrozumieć, dlaczego powstają konflikty, dlaczego ludzie doświadczają wypalenia zawodowego i dlaczego między członkami zespołu pojawiają się napięcia. Zrozumienie tej dynamiki pozwoli Ci skuteczniej kierować zespołem. Skup się na tym, co jest konieczne, unikaj angażowania się w sprawy, które nie wymagają Twojej uwagi, zachowaj odpowiedni dystans i zadbaj o swoje dobre samopoczucie.

Czy przywództwo jest umiejętnością, którą można rozwinąć, czy też jest to coś, z czym się rodzimy?

Dzięki chęci i inspiracji większość umiejętności przywódczych można rozwinąć, ale nie jest to konieczne dla wszystkich. Można być doskonałym współpracownikiem bez ambicji przywódczych i ważne jest, aby wybrać ścieżkę, która jest zgodna z naturalnymi mocnymi stronami i przynosi satysfakcję.

Jednakże należy wziąć pod uwagę kilka kluczowych aspektów:

• Celem jest bycie liderem. Bardzo ważne jest zrozumienie, dlaczego chcesz zostać liderem – czy chodzi o rozwój kariery, zwiększenie wpływów, władzy, dochodów, czy też skuteczne zarządzanie zespołem. Osoby o różnych osobowościach będą miały różne aspiracje w zakresie przywództwa i zarządzania.
• Świadomość siebie. musisz wsłuchać się w swój wewnętrzny głos i zrozumieć, czy lubisz pełnić rolę lidera. Istnieje wiele przykładów specjalistów technicznych, którzy zostali mianowani na stanowiska kierownicze, ale doprowadziło to do dyskomfortu, a nawet wypalenia zawodowego.
• Pragnienie jako jedna z sił napędowych. Jak zauważył Andriy Mandrika, wszystko zaczyna się od prawdziwego pragnienia zostania liderem. Jeśli dana osoba jest naprawdę zmotywowana do rozwoju w tej dziedzinie i wkłada w to niezbędny wysiłek, ma duże szanse na sukces. Jednak tempo, w jakim poszczególne osoby nabywają te umiejętności, może być różne.

Wnioski

Umiejętności przywódcze są niezbędne dla menedżera produktu; bez nich może on pełnić jedynie rolę „wykonawcy” lub „pełnomocnika” realizującego pomysły innych osób. Chociaż nie wszystkie organizacje wymagają od menedżera produktu silnych cech przywódczych, w niektórych przypadkach jest to dopuszczalne. Jednak w sytuacjach, w których oczekuje się wyjątkowych wyników, umiejętności przywódcze mogą być nawet ważniejsze niż wiedza techniczna lub analityczna.

Czasami lider może potrzebować przerwy po zmaganiach z trudnymi wyzwaniami, wypaleniem zawodowym lub kryzysami. Ważne jest, aby nauczyć się cofać się o krok i zdawać sobie sprawę, że nie zawsze trzeba pełnić rolę lidera, aby rozwiązywać problemy. Bycie liderem to nie tylko mówienie „tak”, ale także umiejętność powiedzenia „nie” w odpowiednim momencie. Niezbędne jest zrozumienie, gdzie leży Twoje prawdziwe powołanie i kiedy konieczne jest cofnięcie się o krok.

Przywództwo w sferze produktów to zdolność do osiągania celów biznesowych przy jednoczesnym tworzeniu środowiska, w którym zespół może się rozwijać i realizować swój pełny potencjał.